Жанчыны на скуралупні

• Ирина Халип
• 7.02.2025, 17:08

Выжыць - гэта і ёсць гераізм.

Кожны раз, сядаючы пісаць новую калонку пра Паліну Шарэнда-Панасюк, я абяцала: няхай толькі Паліна выйдзе, няхай толькі выберацца з пекла, і я больш не буду пра яе пісаць. Тыдзень таму Паліна выбралася з пекла, а ўчора апынулася ў бяспецы. Але высветлілася, што не пісаць пра яе па-ранейшаму немагчыма.

Паліна - усё такая ж прыгожая і адважная. І першымі яе словамі на пероне віленскага вакзала былі "Жыве Беларусь!". А другімі - словы аб тых, хто застаўся там, на скуралупні. Менавіта так, скуралупняйй, Паліна назвала ПК №24, калонію ў Рэчыцкім раёне для рэцыдывістак. Там зрабілі спецыяльны, з асаблівым цынізмам, рамонт у ПКТ - зараз гэта склеп падобны да лубянскага або нават сярэднявечнага, дзе можна з глузду з'ехаць і страціць здароўе за пару дзён. А Паліну трымалі там месяцамі. Яна прыгадала, што за цэлы год выходзіла на двор толькі восем разоў. Увесь астатні час - ШІЗА-ПКТ-ШІЗА. Кола, разарваць які было немагчыма.

Але Паліна не гаворыць пра сябе. Ні пра ўласныя катаванні, ні пра чатыры гады пекла, ні пра кашмары, якія не спыняліся ні на хвіліну. Яна кажа пра іншых жанчын, якія засталіся там, у Зарэччы, - пра Вольгу Маёрава, Вікторыю Кульшу, Алену Гнаўк. Пра бясконцыя галадоўкі, якія месяцамі трымала Кульша ў ПКТ. Аб тым, што ім усім рыхтуюць чарговыя крымінальныя справы паводле артыкула 411, каб не выпусціць са скуралупні. Сама Паліна тройчы праходзіла праз новыя суды і ўвогуле перажыла чатыры турэмныя тэрміны. Але, толькі выйшла з цягніка, толькі абняла мужа, толькі ўдыхнула свабодна, яна загаварыла аб сваіх сяброўках, якія застаюцца на скуралупні. Цяпер Паліна змагаецца за іх. Яе тэрмін не скончаны, пакуль яны застаюцца тамака.

Вольгу Маёраву затрымалі на наступны дзень пасля Паліны - 4 студзеня 2021 года - паводле справы Мікалая Аўтуховіча. Вольга вяла ягоны тэлеграм-канал, за што атрымала прысуд на 20 гадоў пазбаўлення волі. А летась ёй да дваццацігадовага тэрміну дадалі яшчэ паўтара гады паводле артыкула 411. Вольгу падчас першага следства так і не змаглі давесці да суда з тэрарыстычным артыкулам, хаця вельмі хацелі. Нічога, акрамя вядзення тэлеграм-канала, знайсці ці скласці гэбуха не змагла. Але ў спіс тэрарыстаў тым не менш унеслі. І, нягледзячы на дваццацігадовы тэрмін, не ўтрымаліся ад задавальнення дадаць яшчэ паўтара года - хутчэй за ўсё, спецыяльна, каб перавесці ў Зарэчча. У гомельскай калоніі, нягледзячы на такія ж жахлівыя ўмовы, шмат жанчын-палітвязняў - значна больш, чым атрадаў. І, як ні круці, адну ад адной гэтых жанчын не ізалюеш. А значыць, у іх значна больш магчымасцяў падтрымліваць адна адну. У рэчыцкай калоніі палітычных можна па пальцах адной рукі пералічыць. І ўсе яны вандруюць з ШІЗА ў ПКТ, усе знаходзяцца ў ізаляцыі.

Вікторыя Кульша, як і Паліна, асуджаная паводле артыкула 411 ужо тройчы. Былыя зняволеныя гомельскай калоніі расказвалі, што яшчэ да «злоснага непадпарадкавання», у ПК №4, Вікторыя сказала намесніку начальніка калоніі: «Зніміце пагоны, інакш я іх сарву». Гэта было не проста непадпарадкаванне, гэта быў бунт. І Кульшу хутка адправілі ў Зарэчча, каб ізаляваць канчаткова. Са слоў Паліны, Вікторыя на знак пратэсту не толькі галадала, але і ўскрывала вены ў ПКТ. Прычыненне шкоды самому сабе - жахлівы, але адзіны даступны зняволенаму метад супраціву ў тых умовах, у якіх апынаюцца вязні ПК №24.

Алену Гнаўк і зусім, відавочна, заганялі за гэтыя сцяжкі, каб хутчэй адправіць на скуралупні. Спачатку нібы хатняя хімія паводле «карагоднай справы». Потым - тры з паловай гады калоніі за «дыскрэдытацыю Рэспублікі Беларусь». Карцар, галадоўка, «Навінкі» і, нарэшце, - той самы артыкул 411. Рэцыдывістка, небяспечны элемент, калонія №24 і зноў карцар і ПКТ. Усе яны - Гнаўк, Маёрава, Кульша - практычна не выходзяць з карцара. Калі і выходзяць, то, як правіла, толькі для таго, каб быць абвінавачанымі ў чарговым парушэнні рэжыму і зноў вярнуцца ў камеру ШІЗА ці ПКТ.

Мы звыклі думаць, быццам гераічнасць – гэта выйсці са сцягам, пракрычаць лозунг у судзе, пайсці насустрач ланцугу амапаўцаў. Але ў беларускіх турмах гераізм - гэта выжыць. Проста выжыць ва ўмовах, калі цябе забіваюць кожны дзень. І тысячы беларускіх палітвязняў сёння спрабуюць выжыць. Яны - нашы героі. Вярнуць іх дадому - наш абавязак.

Адна былая палітычная зняволеная расказвала, што яшчэ ў гомельскай калоніі, дзе асуджаных паводле палітычных артыкулаў абавязкова ставілі ў цэху на пашыў міліцэйскай формы, Паліна казала: «Яны нас апаганьваюць». Яны не апаганілі цябе, Паліна. Наадварот, гэта надало іх нікчэмнаму жыццю сэнс. Калі-небудзь унукам будуць расказваць, што былі знаёмыя з Шарэндай-Панасюк. І гэта ўсё, чаго яны дабіліся.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org